DİNÎ SORULARIN CEVAPLANDIRILMASI
1. 633 Sayılı Diyanet İşleri Başkanlığı Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanunun 16’ncı maddesi gereğince, il ve ilçe müftülükleri Diyanet İşleri Başkanlığını temsil ederler. Bu itibarla, yurttaşlarımızın din ile ilgili yazılı ve sözlü sorularını cevaplandırmak, müftülerin görevlerindendir. Başkanlığımıza yurt içinden ve yurt dışından çok sayıda dinî soru sorulmakta olup bunların yazılı olarak cevaplandırılması Din İşleri Yüksek Kurulunun iş hacmini aşırı bir şekilde artırmaktadır. Bu sebeple, sorulardan bir kısmı, özellikle müftülükler, müşavirlikler ve ataşelikler tarafından cevaplandırılabilecek konular ile, şifahî olarak izah edilmesine ihtiyaç duyulanlar cevaplandırılmak üzere mahalline gönderilebilecektir. Bu durumda sorunun özelliğine göre ilgiliye yazılı veya sözlü olarak gerekli açıklama yapılacaktır.
2. Müftülüklere, müşavirliklere ve ataşeliklere yazılı veya sözlü olarak intikal eden dinî sorulara verilecek cevaplar; muteber kaynaklara istinat ettirilecek, bizzat müftüler, müşavirler ve ataşeler veya bunların görevlendirecekleri bir yetkili tarafından hazırlanacaktır. Sözlü sorulardan önemli görülenler, cevaplarıyla birlikte “Şifahî Sorular Defteri”ne kaydedilecek, yazılı sorulara verilen cevapların birer nüshası ilgili dosyada saklanacaktır.
3. İlçe müftülüklerince çözülemeyen meseleler, önce il müftülüklerinden sorulacak, il müftülüklerince de cevaplandırılamayan sorular Başkanlığa gönderilecektir.
4. Müftülüklerimizin il ve ilçelerde Başkanlığı temsil ettiği, bu itibarla dinî soruların doğrudan Başkanlıktan değil, öncelikle müftülüklerden sorulması gerektiği hususu, zaman zaman vaaz ve diğer yollarla halkımıza duyurulacaktır.
İRŞAT HİZMETLERİ
1. İrşat Kurulları ve İrşat Ekipleri :
Millî birlik ve beraberliğimizin güçlenmesinde, toplumumuzun dinî bilgi sahibi kılınmasında vaaz ve irşat hizmetlerinin önemi büyüktür. Bu iş için gerekli olan planlamanın bir parçası olmak üzere, il ve ilçe müftülüklerince aşağıdaki tedbirlerin alınmasında ve sürekli takibinde yarar görülmüştür:
a. Her ilde valilik onayı ile müftünün başkanlığında en az üç, en çok beş üyeden teşekkül edecek bir “Vaaz ve İrşat Kurulu” oluşturulacaktır. Kurul, yeterli sayıda vaiz ve vaizesi bulunan yerlerde vaizler ile, varsa Kur’an kursu müdürü ve din hizmetleri uzmanından, bunlardan yeteri kadar bulunmadığı takdirde Diyanet İşleri Başkanlığı Görev ve Çalışma Yönergesi'nin 114’üncü ve 116’ncı maddelerinde tarif edilen vaaz etme ehliyet ve niteliğine sahip görevlilerden teşekkül ettirilecektir. Bu kurul; müftülükçe tespit edilecek tarihte ayda en az bir defa, ayrıca Ramazan başlangıcından 15 gün önce toplanarak vaaz ve irşat çalışmalarını gözden geçirecek, bir önceki irşat uygulamasını değerlendirecek ve değerlendirme sonuçlarını bir raporla müftülüğe sunacaktır.
b. İlçede kurulan vaaz ve irşat kurullarınca, Ocak-Şubat-Mart birinci dönem; Nisan-Mayıs-Haziran ikinci dönem; Temmuz-Ağustos-Eylül üçüncü dönem; Ekim-Kasım-Aralık dördüncü dönem olmak üzere programlar hazırlanacaktır. Üçer aylık dönemler halinde hazırlanan irşat programlarında kasaba ve köylere de yer verilecektir. Ayrıca, Ramazan ayı için özel program uygulanacaktır. Programlar dönem başlarından, Ramazan ayı programı ise Ramazandan bir hafta önce hazırlanacaktır.
Ayrıca hastane, ve benzeri yerlerdeki hasta ve yaşlıları mümkünse bir heyet halinde belli aralıklarla ve uygun zamanlarda ziyaret edeceklerdir. Bu hizmetlere ilave olarak vaizler, davet halinde öğrenci yurtları ve toplu işyerlerinde müftünün bilgisi dahilinde konferanslar vereceklerdir.
c. İrşat ekipleri görev yapacakları yerlerde dinî konularda halkımızı aydınlatmaya çalışacaklar, özellikle, bid’at ve hurafelere karşı mücadele, misyonerlik faaliyetlerine karşı önlemler ile içki, uyuşturucu, kumar, fuhuş, kan davası gibi dinen yasak olan hususlar ve vatan sevgisi, yurt savunması, kardeşlik, birlik, sevgi ve barış gibi konulara ağırlık vereceklerdir.
2. Vaaz ve Hutbeler :
a. Toplumu din konusunda aydınlatma görevi ifa edilirken; vaaz eden, hutbe okuyan ve konferans veren bütün görevlilere, özellikle, teşkilatımız mevzuat ve prensiplerini bilemeyecekleri dikkate alınarak Başkanlığımız personeli olmayanlara aşağıdaki hususlara dikkat etmeleri önceden hatırlatılacak, hutbe ve vaazları yakından izlenecek, bu hususlara dikkat etmeyenlere vaaz ve irşat görevi verilmeyecek, bu kimseler vaiz ise haklarında gerekli kanunî işlem yapılacaktır.
b. Hutbe, vaaz ve konferanslarda dinî bütünlüğü, millî birlik ve beraberliği güçlendirecek konulara ağırlık verilecektir. Yıkıcı bölücü propagandalara, Misyonerlik, Bahailik vb. zararlı akımlara karşı gerekli tedbirler alınacaktır.
c. Vaaz ve hutbelerde toplumun dinî, ilmî ve ahlakî konularda bilgi ve kültürünün artırılması hedef alınacak, fitne, tefrika ve bölücülüğün kötülüğü, sevgi, acıma duygusu ve suçları bağışlama hasletlerinin fazileti, akraba, komşu ve insan hakları, düzenli ve tutumlu yaşama, sosyal dayanışma ve yardımlaşmanın önemi, lüks, israf ve düzensiz yaşamanın zararları gibi yurt kalkınmamızın güçlenmesine yardımcı olacak ve millî bütünlüğümüzü pekiştirecek konulara yer verilecektir.
d. Hutbe, vaaz ve konferanslarda samimi, duygulu, toplumun içinde bulunduğu manevî hastalıkları tedavi edici, ölçülü, yapıcı, uyarıcı, teşvik edici, sevdirici ve müjdeleyici ifadeler kullanılacak; aşırı, kırıcı, itham edici ifadelerden; bıktırıcı ve mesnetsiz sözlerden, dinî ve ilmî kesin bilgilere uymayan görüşlerden kaçınılacaktır.
e. Vaaz ve hutbelerde; siyaset ve şahsiyat yapmaktan kaçınılacak, konu bütünlüğü sağlanacak, iç ve dış politik konulara kesinlikle girilmeyecektir.
f. Vaizlerin, hazırlıksız ve konusu üç aylık vaaz ve irşat programına alınmayan konularda vaaz etmeleri önlenecektir. Ancak olağanüstü durumlarda ilgili müftülüğün bilgisi dahilinde hutbe ve vaaz konularında değişiklik yapılabilecektir.
g. Vaaza ezandan en az 40 dakika önce başlanacak, ezanla birlikte vaaza hemen son verilecek, cemaatin ezanı dinlemesi sağlanacaktır. Namazdan sonra yapılan vaazlar için de 40 dakikalık süre esas alınacaktır.
h. Yetkisiz kişilerin vaaz etmelerine ve hutbe okumalarına kesinlikle izin verilmeyecektir. Ancak, Diyanet İşleri Başkanlığı Görev ve Çalışma Yönergesi'nin 116’ncı maddesi uyarınca emekli Başkanlık üst düzey elemanlarıyla, emekli müftü, emekli vaiz ve fahri vaizlik belgesi bulunanlar ile vaaz etme ehliyet ve niteliğinde olan diğer elemanlardan mahallî müftülüğün bilgi veya izniyle azami ölçüler içerisinde istifade cihetine gidilecektir.
i. Cuma günlerinin dışında, müftülüklerce belirlenecek günlerde, yine müftülüklerce belirlenecek vaizler tarafından merkezi camilerde İSTİCVAP (soru cevap) metodu uygulanması sağlanacaktır.
j. Dinî gün ve gecelerde müftülüklerce özel programlar hazırlanacaktır. Gecenin manevî havasından da istifade edilerek, halkımızın dinî ve ahlakî konularda aydınlatılmasına çalışılacak, bu vesile ile cezaevleri, yetiştirme yurtları, huzurevleri ve hastahaneler imkanlar ölçüsünde ziyaret edilecektir.
İdrak edilecek mübarek gün ve geceler ile Kutlu Doğum ve Camiler ve Din Görevlileri Haftası münasebetiyle imkanlar nispetinde konferans, panel vb. etkinlikler düzenlenecek, gecenin ve haftanın mana ve ehemmiyetini belirten hutbe ve broşürler hazırlanarak halka dağıtılacak, mahallî basın yoluyla ve diğer araç ve gereçlerle halka yeterince duyurular yapılacaktır. Ayrıca vaaz ve irşat ekipleri oluşturularak, çevredeki kasaba ve köylere de din hizmeti götürülecektir.
k. ilçe müftülüklerince hazırlanacak mekanlarda, Başkanlığımız basılı ve görüntülü yayınlarından da istifade edilerek, halka yönelik irşat hizmetlerinin takviye edilmesi cihetine gidilecektir.
l. Müftülükler bünyesinde vaizlerimize özel bir oda tahsis edilecek ve bu oda içerisinde bir kütüphane kurulması sağlanacaktır.
m. Diyanet Aylık Dergi ekinde gönderilen hutbeler okunacak, derginin ulaşmaması halinde internetteki web sitemizden hutbeler temin edilecektir.
n. İrticalen hutbe okunması kesinlikle önlenecek, iklim şartları ve mesai saatleri dikkate alınarak hutbeler kısa okunacak, Arapça bölümleri dahil 10 dakikayı geçmeyecektir.
o. Mahallinde ihtiyaç duyuluyorsa, sosyal şartlara göre okunacak hutbenin konusu köylerde, dış mahallelerde ve merkezî camilerde ayrı ayrı olabilecektir.
p. Hatipler Cuma günleri minberde Nahl Sûresi'nin 90’ıncı Âyeti Kerimesini okuduktan sonra, âyetin Türkçe mealini de cemaate okuyacaklardır.
Âyeti Kerimenin Türkçe meali, "Muhakkak ki Allah, adaleti, iyilik yapmayı, yakınlara bakmayı emreder. Hayasızlığı, fenalık ve azgınlığı da yasaklar. Tutasınız diye size öğüt verir." şeklinde okunacaktır.
KONFERANS, PANEL, SEMPOZYUM GİBİ ETKİNLİKLER DÜZENLENEREK TOPLUMUN DİNİ KONULARDA BİLGİLENDİRİLMESİ
1. Başkanlıkça Düzenlenecek Konferans, Sempozyum ve Paneller:
a. Başkanlıkça uygun görülen zaman ve konularda Ankara’da konferans, sempozyum ve paneller düzenlenecektir .
b. Başkanlıkça taşraya yönelik olarak çeşitli konularda konferans, sempozyum ve paneller düzenlenecektir .
c. Taşra teşkilatımızda çalışan görevlilerle dayanışma ve diyalogu sağlamak için toplantılar düzenleyerek görevliler ve din hizmetleri ile ilgili problemler yerinde tespit edilecek; vatandaşlarımızı dinî ve millî konularda aydınlatmak, hurafe ve bid’atlar konusunda ve son zamanlarda yayılma istidadı gösteren Misyonerlik, Satanizm ve Bahailik gibi faaliyetlere karşı bilinçlendirmek amacıyla, mahallî radyo ve TV’lerde dinî ve ahlâkî muhtevalı konuşmalar yapmak, vaaz ve halka yönelik konferanslar vermek üzere Başkanlığımız üst düzey personeli belli bir program çerçevesinde illere görevlendirilecektir.
2. Müftülüklerce İl ve İlçe Merkezlerinde Düzenlenen Konferans, Sempozyum
ve Paneller :
Toplumun cami dışında dinî konularda aydınlatılmasında konferans, panel ve sempozyumlar, günümüzde büyük bir önem taşımaktadır. Bu sebeple, il ve ilçelerde ilmî toplantılar düzenleyerek toplumun din konusunda bilgilendirilmesini, İslâm Dininin itikat, ibadet ve ahlâk esaslarının doğru ve sağlıklı bir şekilde öğretilmesini, bu hizmetin yürütülmesinde akademik çalışma yapanlarla, tanınmış din, ilim ve sanat adamlarından istifade edilmesini sağlamak, Başkanlığımızın din hizmetleri alanındaki görev ve yetkisinin önemli bir parçasını teşkil etmektedir. İl ve ilçe müftülüklerince yıl içerisinde düzenlenecek konferans ve paneller konusunda aşağıdaki çalışmaların yapılmasının uygun olacağı düşünülmektedir:
a. Eğitim, kültür, okullaşma oranı, ekonomik durum ve yaş seviyesi gibi irşat kriterleri dikkate alınarak, bölgede aydınlatmaya ihtiyaç duyulan (Ek-1) listede belirlenen konular arasından, seçilerek, 6’şar aylık 2 dönem halinde (Ocak-Haziran 1. dönem, Temmuz-Aralık 2. dönem) il ve ilçelerde uygulanacak şekilde panel sempozyum ve konferans konuları ilgili müftülüklerce belirlenecektir.
Kutlu Doğum ile Camiler ve Din Görevlileri Haftası münasebetiyle gönderilecek Başkanlık talimatlarında tespit edilecek konularda da ayrıca sempozyum, panel ve konferanslar düzenlenecektir.
b. İlçe Müftülüğütnce , düzenlenecek konferans, panel ve sempozyumların konuları, konuşmacıları ve tarihleri 6’şar aylık dönemler halinde, ilk altı ayınkiler her yıl ocak ayının ikinci Cuma günü; ikinci altı ayınkiler ise her yıl Temmuz ayının ilk Cuma günü mesai bitimine kadar Din Hizmetleri Dairesi Başkanlığına bildirilecektir.
Bu programlarda;
ea. Nefret ettirmeyen, müjdeleyen, zorlaştırmayan kolaylaştıran bir üslup sergilene-cektir.
eb. Bölgenin içtimaî durumu ve dinî özellikleri göz önünde bulundurulacaktır.
ec. İnanç ve ahlakî değerlerin korunmasıyla İslâm Dininin doğru ve sağlıklı bir şekilde öğretilmesini amaçlayan konulara ağırlık verilecektir.
ed. Millî birlik, dinî bütünlük, yardımlaşma, karşılıklı sevgi ve saygı gibi Dinimizin ön gördüğü yüce değerlere yer verilecek, muhataplar bu hususlara özendirilmeye çalışılacak, onlara, fert ve toplum bünyesini kemiren zararlı alışkanlık ve davranışlardan uzak kalmaları telkininde bulunulacaktır.
ee. Dayanışma ve fedakarlıkların toplum ve ülke yararları açısından gerekliliğine vurgu yapılacaktır.
ef. Gençliğin önemi, eğitimi ve problemleri anlatılacak ve onlara, ahlakî dejenerasyonuna karşı en etkili çarenin Dinimizin yüce ahlak değerleri olduğu hatırlatılacaktır.
eg. 03 Mart 1924 tarihi, Diyanet İşleri Başkanlığının kuruluş günü olması münasebetiyle, Başkanlığın, kurum, kuruluş ve vatandaşlarımıza doğru tanıtımı sağlanacak ve din hizmetleri konusunda resmi tek otorite olduğu, izah edilecektir.
f. Müftülüklerce düzenlenen söz konusu faaliyetlere konuşmacı olarak katılacak olanlar uygun ulaşım vasıtalarıyla konferans mahalline müftülüklerce ulaştırılacak veya kendi imkanları ile gelenlere ulaşım vasıtası ücreti ödenmesi Türkiye Diyanet Vakfı şubeleri veya mahallî diğer imkanlarla yapılacaktır.
g. Bu faaliyetler için gerekli ödenek Türkiye Diyanet Vakfı veya mahallî imkanlarla sağlanacaktır.
h. Müftülükler; konferans ve panellerle ilgili faaliyetlerini değerlendirmeye tabi tutarak, rakamsal bilgileri de ihtiva eden bir rapor hazırlayacaktır. Söz konusu rapor 6’şar aylık dönemler sonunda Din Hizmetleri Dairesi Başkanlığına ulaştırılacaktır. Bu raporlar, Başkanlık ve müftülüklerce bir sonraki yıl düzenlenecek konferans ve panel çalışmalarında göz önünde bulundurulacaktır.
DİNİ GÜN VE GECELERDE TRT VE DİĞER TELEVİZYONLARDA DÜZENLENECEK MEVLİT PROGRAMLARI İLE İLGİLİ İŞLEMLER
Mübarek gün ve geceler ile bilhassa kandil gecelerinde, ülke çapında yayın yapan ve kablolu yayından izlenebilen resmî ve özel TV’ler tarafından hazırlanarak camilerde uygulanacak mevlit programlarında görevlendirilecek personelin icra edeceği görevler, programların disiplini ve önemi bakımından, Başkanlığımıza bildirilecek ve bu programlar için Başkanlık onayı alınacaktır.
Bu sebeple, kandil gecelerinde camilerde uygulanacak mevlid programlarında görev alacak personelin, yapacağı görevler belirtilmek suretiyle hazırlanacak programlar, onaylanmak üzere Din Hizmetleri Dairesi Başkanlığına gönderilecek, “konuşma ve son dua”nın kimler tarafından yapılacağı Başkanlıkça belirlendikten sonra, Makam onayı alınan program uygulamaya konulacaktır.
Kandil gecelerinde yayınlanmak üzere Kur’ân-ı Kerim ve mevlit programları düzenleyen ülke çapında yayın yapan ve kablolu yayından izlenebilen resmi ve özel televizyon kanallarına, Başkanlıktan izin alınmadan program çekimi için cami tahsisi yapılmayacaktır.
Dinî programlara davet edilen il müftüleri, konuyu bir yazı ile Başkanlığa bildireceklerdir.
İl müftüleri, ulusal ve mahallî radyo ve TV’lerden dinî programlara katılmak üzere Din Hizmetleri Dairesi Başkanlığının bağlı olduğu Başkan Yardımcısı imzası ile izin yazıları gönderildikten sonra, söz konusu programlara katılabileceklerdir.